Mặn... cao và sâu

Tại Kiên Giang, nơi có hơn 200 km giáp với biển tây, tình hình xâm nhập mặn đã và đang diễn biến phức tạp. Tại hai huyện An Biên, An Minh nơi chưa có các công trình ngăn mặn, nước mặn dường như bao vây toàn khu vực, ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống và sản xuất của người dân. Khu vực này có hệ thống kênh rạch chằng chịt nhưng người dân lại khổ vì thiếu nước ngọt; ruộng lúa, hoa màu chết khô vì thiếu nước tưới. Tại vùng tứ giác Long Xuyên, mặc dù hệ thống cống gần như hoàn chỉnh nhưng nước mặn từ cửa sông Rạch Giá đổ vào kênh xáng Rạch Giá-Hà Tiên theo thủy triều dâng khiến cả một vùng đất rộng tiếp giáp với kênh xáng bị mặn xâm nhập với nồng độ đo được tại khu vực cách kênh 10 km là hơn 4‰.

Theo Chi cục trưởng Chi cục Thủy lợi Hậu Giang Lê Phước Đại, hiện nay, nước mặn đã xâm nhập sâu vào các tuyến kênh ở các xã Lương Tâm, Lương Nghĩa của huyện Long Mỹ, với kết quả đo độ mặn là 3,8‰. Ở cống Kênh Lầu, xã Hỏa Tiến, thành phố Vị Thanh độ mặn đo được là 3‰. Đây là hai địa phương chịu ảnh hưởng bởi xâm nhập mặn nhiều nhất của tỉnh. Dự báo đến cuối tháng 3, nước mặn sẽ xâm nhập sâu vào nội đồng, với nồng độ mặn từ 5-6‰ và nhiều khả năng độ mặn sẽ tăng dần lên 9-10‰.

Hiện nay, người dân Hậu Giang lo nước mặn xâm nhập sâu như năm 2009. Khi đó, nước mặn xâm nhập sâu vào 12 xã của huyện Long Mỹ, Vị Thủy và TP Vị Thanh, với nồng độ cao nhất từ trước đến nay, từ 6,6 đến 10‰, ảnh hưởng gần 20.000 ha đất sản xuất lúa, chưa kể gây thiệt hại đến các nguồn lợi thủy sản do không thả nuôi được; hơn 7.300 hộ dân sử dụng hệ thống nước máy do Xí nghiệp cấp nước Vị Thanh cung cấp rơi vào tình trạng thiếu nước ngọt trong sinh hoạt, phải “cầu viện” nước đóng chai từ TP Cần Thơ…

Trong khi đó tại Trà Vinh, từ đầu tháng 2 đến nay, độ mặn tăng và thâm nhập sâu lên thượng nguồn, đạt mức cao nhất từ trước đến nay, cao hơn cùng kỳ năm trước từ 3,5 đến 10‰, vượt đỉnh mặn của năm 2012 (xuất hiện trong thánh 4- 2012) đến 4‰. Chính độ mặn tăng cao, các cống đầu mối phải đóng liên tục để ngăn mặn làm mực nước nội đồng xuống thấp, gây ô nhiễm nguồn nước, ảnh hưởng đến sản xuất và sinh hoạt, cũng như giao thông đường thuỷ.

Tại tỉnh Sóc Trăng, độ mặn lên cao và xâm nhập sâu vào nội đồng đã làm chết nhiều diện tích lúa hè thu sớm. Ở xã Long Phú, huyện Long Phú (Sóc Trăng) đã có gần 300 ha lúa bị mất trắng do nước mặn, gần 3.000 ha còn lại rơi vào tình trạng thiếu nước ngọt và bị nước mặn tiến công, thiệt hại sẽ tiếp tục tăng lên. Tại các xã Châu Khánh, Tân Hưng, Phú Hữu, Tân Thạnh, Trường Khánh (huyện Long Phú) tình hình cũng khá nghiêm trọng.

Theo thống kê của UBND huyện Long Phú, ngoài diện tích lúa bị mất trắng thì gần 15 nghìn ha, trong đó hơn 6.000 ha lúa trong giai đoạn đẻ nhánh, gần 5.800 ha lúa làm đòng và gần 3.000 ha lúa đang trổ… chắc chắn năng suất giảm từ 20% đến 50%. Theo Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Sóc Trăng, năm nay, nước mặn về sớm hơn một tháng, độ mặn cao và xâm nhập sâu vào nội đồng. Kết quả đo độ mặn gần đây cho thấy, ở huyện Trần Đề lên đến 21,2‰, cao hơn cùng kỳ năm ngoái 6,3‰; tại Đại Ngãi (huyện Long Phú) 5,9‰, cao hơn cùng kỳ 4,5‰; tại thành phố Sóc Trăng 3,1‰, cao hơn cùng kỳ 2,3‰…

Còn ở tỉnh Đồng Tháp, tình hình khô hạn đã bắt đầu, mực nước năm nay thấp hơn nhiều so với cùng kỳ năm ngoái nên ảnh hưởng trực tiếp đến sản xuất vụ hè thu. Theo Trung tâm Khí tượng thủy văn Đồng Tháp, vùng nội đồng Đồng Tháp Mười nước sẽ cạn kiệt vào nửa cuối tháng 4 và tháng 5.

Kiểm tra độ mặn kênh xáng Xà No (TP Vị Thanh, tỉnh Hậu Giang).

Dồn sức ứng phó

Trước tình hình xâm nhập mặn diển biến nghiêm trọng, tỉnh Sóc Trăng đang dồn sức chống xâm nhập mặn cứu lúa. Theo đó, Sóc Trăng tranh thủ các đợt giảm mặn để điều tiết lấy nước ngọt cung ứng cho ruộng lúa; triển khai làm thủy lợi nội đồng trong các vùng thường xuyên bị thiếu nước, khẩn trương nạo vét nhanh các trục kênh chính; đồng thời theo dõi chặt diễn biến mặn để đối phó trong thời gian tới.

Còn ở tỉnh Đồng Tháp, để đủ nước phục vụ cho kế hoạch sản xuất gần 200.000 ha lúa vụ hè thu năm 2013, tỉnh này khẩn trương triển khai kế hoạch nạo vét kênh mương, lắp đặt thêm các trạm bơm điện, chuyển đổi cây trồng vụ hè thu để tiết kiệm nước… Ngân sách tỉnh đã chi 28 tỷ đồng để phục vụ xuống giống vụ hè thu đạt kế hoạch. Tại một số huyện của Đồng Tháp như: Tháp Mười, Hồng Ngự nông dân cũng đã xuống giống.

Ông Nguyễn Văn Đồng, Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Hậu Giang cho biết, để ứng phó với xâm nhập mặn, tỉnh xây dựng phương án chuẩn bị nhân lực, tài lực sẵn sàng, khi nước mặn xâm nhập sâu với nồng độ mặn 2‰ tiến hành đắp các đập thời vụ và đóng các cống ngăn mặn dọc tuyến kênh Xà No và sông Cái Lớn. Đồng thời, vận động bà con tích trữ nước phòng khô hạn và giảm thời gian xuống giống vụ lúa hè thu đối với các xã bị ảnh hưởng. Trong trường hợp nước mặn xâm nhập sâu vào địa bàn thành phố Vị Thanh, phải có kế hoạch cung ứng nước sinh hoạt cho người dân.

Tuy nhiên, việc đắp đập thời vụ để ngăn mặn của Hậu Giang chỉ là giải pháp tạm thời, vì hàng năm phải tốn nhiều công sức, tiền của để đắp hàng trăm đập ngăn mặn, gây lãng phí. Về ứng phó lâu dài, Hậu Giang đã xây dựng kế hoạch năm năm thực hiện chương trình mục tiêu quốc gia ứng phó với biến đổi khí hậu. Theo đó, sẽ thực hiện đồng bộ các giải pháp như: xây dựng cống, đê ngăn mặn, xây dựng hồ chứa nước ngọt…

Ông Nguyễn Huỳnh Trung, Phó Chi cục trưởng Chi cục Thủy lợi Kiên Giang nhận định, tình hình xâm nhập mặn sẽ tiếp tục diễn biến phức tạp ở Kiên Giang trong thời gian tới, vụ lúa hè thu vùng U Minh Thượng sẽ bị ảnh hưởng nặng. Giải pháp đối phó với xâm nhập mặn tại Kiên Giang phần lớn lệ thuộc vào các công trình cống, đập. Năm 2013, tỉnh Kiên Giang được Trung ương hỗ trợ 30 tỷ đồng để đắp các đập ngăn mặn tại các huyện An Biên, An Minh, Châu Thành, Giang Thành, Kiên Lương và thị xã Rạch Giá nhằm bảo vệ sản xuất lúa vụ hè thu và thu đông.

Tuy nhiên, các con đập này chỉ mới bảo đảm được sản xuất cho vùng tây sông Hậu và một phần của vùng tứ giác Long Xuyên. Vùng U Minh Thượng của Kiên Giang nước mặn vẫn tiếp tục theo các cửa sông, cửa biển tiến công mạnh vào nội đồng do trong số 27 cống ngăn mặn đoạn từ Xẽo Rô (An Biên) đến Tiểu Dừa (An Minh giáp với tỉnh Cà Mau) mới có vốn triển khai năm cống và chưa đâu vào đâu. Vì vậy, ngân sách tỉnh phải tiếp tục mở hầu bao để chi hỗ trợ cho cây trồng, vật nuôi khi bị mặn, khô hạn tiến công.