Văn nghệ

Này em về hội với ta

Bừng tỉnh mọi cảm giác

Ai làm dập trái bàng

- Chờ anh nhé! Anh sẽ về!

Một ngày cuối năm dương lịch 2023, nhà thơ, TS Nguyễn Sĩ Đại đến thăm và tặng tôi "đứa con tinh thần" vừa ra đời trong năm 2023: "Nguyễn Bính - hồn dân tộc sáng bừng trên giấy điệp" (Tiểu luận, phê bình) do Nhà xuất bản Văn học ấn hành, bìa được trình bày nền nã, bắt mắt.

MAI dừng bước bên khóm dong riềng cạnh bãi sông. Những cánh hoa đỏ khẽ rung rinh trong gió. Chạm nhẹ ngón tay vào cánh hoa, Mai cảm thấy mọi cảm giác mệt mỏi dường xa như tan biến. Mùi hương phảng phất bay lên. Hương thơm của hoa dong riềng đỏ. Ngày trước, Mai đã từng ngửi thấy mùi hương này khi chạy ra bờ sông chơi cùng đám bạn. Nhưng Mai vừa nói cho đám bạn biết hoa dong riềng có hương thơm thì chúng cười ré lên như thể vừa nghe một điều nực cười. Mai đã đỏ mặt như cánh hoa dong riềng bị tước làm đôi dán lên mặt làm má hồng cô dâu.

GIÓ bấc mang theo sương mù từ trên ngọn núi Đản Đinh và ngọn núi Đản Đăm tràn xuống cánh đồng Tòng Láo rồi luồn qua khe liếp vào từng nhà trong bản Đá Đinh. Rét dừng lại ngoài cửa khi thấy bếp lửa thè những chiếc lưỡi đỏ rực liếm chung quanh nồi gang đặt trên cái kiềng. Bếp lửa tắt, than ngủ vùi trong tro thì rét ùa vào đầy ắp ba gian, leo lên giường, chui cả vào chăn bông. Rét thấu xương làm bà nội Phà đau chân rên hừ hừ, còn thằng Sì con thím Sắm ho như cuốc kêu quấy khóc suốt đêm khiến cả nhà mất ngủ.

BỤNG Minh nôn nao khi xe bắt đầu lên đèo. Minh nhìn trái thấy vách đá lởm chởm dựng đứng, nhìn phải thấy vực sâu hun hút. Có những đoạn gấp khúc, xe đang rẽ trái đột ngột rẽ phải. Thấy Minh vịn chặt vào lưng ghế phía trước thì Phương cười, bảo: Hào khí khi sáng tan biến đi đâu mất rồi? Họ đã ngồi xe sáu tiếng đồng hồ mà vẫn chưa đến nơi.

Có một người nhạc sĩ vừa mới ra đi.

Bữa Hậu xách ba-lô về quê gặp lúc vợ chồng Tình đang lúi húi cọ rửa ghe cá đã nhiều tháng nằm im sau nhà, cúng kiếng "bà Cậu" phù hộ cho một chuyến dong ghe ra "ăn cá" mùa nước tràn đồng được suôn sẻ. Nhiều năm rời quê, Hậu vẫn không sao quên được cái không khí chộn rộn của bà con xứ mình mùa nước nổi. Cái mùa lênh láng khắc nghiệt trong mắt những người xứ khác, chứ thiệt ra là mùa "ăn nên làm ra" của xứ này.

BƯỚC về Cố Giang. Mé đồng xâm xấp. Nước tắm tưới châu thổ sau mùa khô cằn cỗi. Nước nở nụ cười trên môi dân chín nhánh sông. Ba năm rồi mới thấy mùa xuôi con nước, mùa thuận con gió cho cây trái vào vụ.

Chân thành, giản dị, sắc sảo, tươi trẻ, hồn nhiên… là những "từ khóa" mà các đại biểu, bằng hữu, bạn đọc dành để nói về nhà báo, nhà thơ Nguyễn Hồng Vinh tại buổi gặp mặt, giới thiệu tập thơ mới của ông. Và, cuộc "hội thảo" đặc biệt ấy còn để lại những dư ba như câu thơ ông viết: "Trang sách đời chưa kết/ Thơ vang khúc nhạc đầu/Hạt ủ thầm trong đất/Nở hoa đời mùa sau!...".

Suốt 114 năm, cả Côn Đảo là một ngục tù. Có biết bao câu chuyện đau thương dồn nén suốt những tháng năm đằng đẵng giữa trùng dương thăm thẳm. Lớp lớp thịt xương của hàng chục nghìn người Việt Nam yêu nước đã hòa trong đất đai, cây cỏ và nước biển mặn.

Gió thật lớn và mưa tầm tã. Côn Đảo những ngày tôi đến như chìm trong màn nước ướt sũng của những cơn mưa biển cùng với những trận gió hoang dại có ngọn nguồn đâu đó từ phía trùng khơi. Những trận gió phóng túng, cứ thế thổi bùng lên và luồn qua mọi ngóc ngách suốt một vùng đảo nhỏ. Gió quất ràn rạt lên mái những ngôi nhà nép sát bên nhau, gió làm cho những tán bàng cổ thụ trước mặt tiền khách sạn The Mystery nghiêng ngả. Gió trườn lên đỉnh núi bồng bềnh mầu sương trắng, miệt mài góp lực bào mòn những phiến cổ thạch. Cảnh sắc mang gam mầu trầm. Ở miền đất thiêng này, không gian ấy như càng nhuốm thêm vẻ u hoài, làm tĩnh sâu hơn dòng cảm thức và suy tưởng.

MẸ Thào Lử à? Mẹ Thào Lử ngủ chưa? Dậy tôi bảo chuyện này…

CHOÃI chân bên bờ ao lở loét, Cần khom người, quăng xô sắt xuống ao đánh vục. Xô khập bùn, nước bắn tung tóe, cứ thế Cần giật thừng cho miệng xô ngậm đầy bùn thì kéo đổ lên bờ.

Điện thoại tắt máy. Rời khỏi nhà bạn từ trưa, Thụy đi thất thểu trên phố như người mộng du. Mùa này hoa điệp rơi từng vạt, nhuộm vàng ươm, tan nát dưới chân. Thụy đi xuôi về phía Nguyễn Du, cuối con đường là nhà bà nội. Nhưng Thụy nhớ là chỉ đến thăm có một lần, chẳng biết còn ai nhớ mình nữa không.

Bà chủ ghe đại ghé xóm Côi Cút một chiều tháng 8, trời vừa ngớt cơn mưa non. Bà chủ ghe hỏi năm bảy cái nhà mới lần mò được về cuối xóm. Dáo dác ngó trước ngó sau, đẩy cái cổng rào, bà đi vào. Bế Hai đang tắm cho đứa con trai ngoài sàn lãng hớt hải chạy ra, chợt khựng lại khi thấy bà chủ ghe.

NHÀ thơ lớn người Thổ Nhĩ Kỳ Nadim Hikmet (1902 - 1963) có một tứ thơ hay: "Lại nói về em nữa", từng được nhiều người Việt Nam lưu giữ trong "sổ tay thơ" của mình. Đến giờ, "Lại nói về em nữa" vẫn đi cùng năm tháng. Bài thơ có những câu đáng nhớ: Ta yêu nơi em cuộc phiêu lưu của chiếc tàu lên đường đi Bắc Cực/ Ta yêu nơi em sự táo gan của những người đánh cuộc đi tìm những phát hiện lớn lao/ Ta yêu nơi em cái xa vời rộng cao/ Ta yêu nơi em cái không thể nào đạt tới… Vâng, chính sự không thể nào đạt tới, đã làm cho tình yêu thêm nghĩa mới mẻ. Nói một cách khác: Sự không thể nào đạt tới đã tạo nên lực hấp dẫn muôn thuở của tình yêu. Ấy cũng là hành trình tới đích của tình yêu. Chính "hành trình tới đích", không phải "đích", đã làm tình yêu trở nên bí ẩn muôn đời.

Nàng kéo rèm. Nắng đã nhuộm vàng ô cửa kính, dưới kia hàng quán đã thưa người. Nàng nhìn vào hàng hoa của người đàn bà ngồi bệt trên vỉa hè. Nàng có thiện cảm với người đàn bà ấy từ lần đầu vì chị hay khen chiếc váy, túi xách của nàng đẹp, khen nàng có giọng nói hay như phát thanh viên truyền hình. Đàn bà thường ít khen nhau.

BỮA đó, Tình nói với cô sẽ xin một con mèo về nuôi, sau khi phát hiện đôi giày "vía" để đi tiệc của mình vốn đã cất kỹ một góc trên kệ vẫn bị mấy con chuột gặm lủng vài chỗ. Thương không nói gì. Không phải vì cô không ưa tiếng mèo léo nhéo. Cũng không phải vì cô bị dị ứng lông mèo từ khi còn nhỏ. Lần đó, mẹ cũng xin một con mèo nhỏ về nuôi. Trẻ con biết gì, cứ thấy con vật nào dễ thương thì tìm mọi cách vuốt ve, cưng nựng. Rồi hai mắt Thương nhanh chóng nổi những sợi đỏ quạch đầy tròng mắt, liên tục rỉ nước. Tay chân cũng ngứa ran, nổi mẩn, sưng phù. May lúc đó trạm xá cũng còn mấy liều thuốc dị ứng sót lại sau đợt vét kho. Thời thuốc Tây quý hiếm nhưng toàn thuốc xịn, uống một lần là dứt hẳn dị ứng, không như bây giờ, đi đâu cũng nơm nớp lo mua nhầm thuốc giả. Thuốc giả, thực phẩm giả… rồi gì nữa? À, yêu thương còn giả được, nói chi!

Sáng sớm. Định đi vo gạo nhóm củi nấu cháo cho mẹ. Đêm qua mẹ Định kêu đau bụng suốt đêm. Chắc lại đau dạ dày.

Văn hóa nay được cả thế giới quan tâm. Các nước có nền văn hóa truyền thống lâu đời không chỉ giữ gìn, mà còn phát huy mạnh mẽ sức mạnh của nó trong phát triển kinh tế-xã hội của đất nước; đồng thời quảng bá hình ảnh của mình trong hội nhập và phát triển như một sức mạnh đặc biệt trong xu thế toàn cầu hóa. Người ta gọi nó là "sức mạnh mềm" và so sánh nó còn mạnh hơn cả "sức mạnh cứng".  Các nhà nghiên cứu thì coi văn hóa là nền tảng, là nguồn lực nội sinh để phát triển.

Vào quãng những năm 80 của thế kỷ trước, nhà thơ Trần Hòa Bình viết bài thơ "Sơn Tây một phía", trong đó có hình ảnh đứa con trai đi xa nay trở về bên mẹ trong một chiều cuối năm, và nhân vật trữ tình này tự ví: "Chúng con như những chiếc lá bàng phiêu du trong gió". Một câu thơ tưởng vu vơ thế thôi, mà thật đúng với cuộc đời của thi sĩ Trần Hòa Bình vắn số. Như thể, cho đến tận bây giờ chàng thi sĩ lãng tử họ Trần vẫn phiêu du nơi góc bể chân trời...

Chiều buông xuống bên trời, vạt nắng cuối ngày mờ dần đi sau khung cửa sổ. Đã lâu lắm rồi không có mưa, hơi nóng ủ chín những bông xuyên mộc nở muộn làm muôn vàn cánh hoa rực lên như lửa. Cái mầu đỏ lạ lùng ấy khiến trái tim Duyên bất chợt bồn chồn.

Cô xuống xe, đi bộ từ đầu làng. Nắng thênh thang nhẹ. Ngàn vạn đóa sen căng đầy sức sống như đang thân thiện nhìn cô. Chao ôi, sen vẫn đẹp dịu dàng trinh nguyên như bao mùa cũ, chẳng bao giờ đổi thay. Còn cô đã bị giội vào lòng đủ thứ nhọc mệt của đời sống với những toan tính về cuộc sống giàu sang để rồi chuốc lấy nỗi thất vọng. Cô toan tính từ khi còn ở làng, cạnh sen, làm đau cả những cơn gió ân cần và nhẫn nại.

1. Tôi vẫn nhớ những đêm mịt mùng tăm tối, mẹ trở dậy, bừng lên trong cơn mơ hoang dại, chạy về phía con đê ngút ngàn. Tôi sấp ngửa chạy theo mẹ. Đôi chân trần tướp máu. 

LÂM về ngôi vườn mùa thu. Anh soi mặt vào giếng khơi, những âm vang của một thời quá vãng hiện về.

Hồi đó, nhà tôi ở gần con sông Cầu thơ mộng, cũng "có chiếc cầu nhỏ cong cong" như trong lời bài hát "Chị tôi" của nhạc sĩ Trần Tiến. Cầu bắc qua nhánh sông nhỏ, nối liền nhà máy với khu dân cư xóm Đồng Xe. Dưới cầu là một ống bơm to cỡ hai vòng tay ôm, chạy dài từ trạm bơm nước ở khu vực miếu Hoàng. Đó là nguồn nước vừa để sản xuất, vừa cung cấp cho các hộ dân cư trong khu vực sử dụng sinh hoạt. Dân ở đây quen gọi là Cầu Bơm.

Cứ nghe cơn gió chướng về lòng tôi lại bồi hồi nhớ Hiên da diết. Có lần qua điện thoại, tôi kể với em nghe nỗi niềm ấy, Hiên cười bảo rằng, "chắc ông nhớ đảo Vọng, chứ chẳng phải nhớ cháu đâu". Có lẽ Hiên nói đúng. Không có Hiên, biết đâu những xác thuyền đắm cũng chỉ là những tấm ván mục rữa mà thôi, chẳng phải là những lớp học mà tôi hay gọi là "ổ ấm"!